Symbolika liczb
Symbolika liczb to przypisywanie dodatkowej treści i znaczenia liczbom występującym w określonym kontekście kulturowym lub literackim, a nawet naukowym – oprócz ich konkretnej wartości matematycznej. Nierzadko symboliczna wymowa liczby dość daleko odbiega od jej wymiernej wartości.
Często określone znaczenie symboliczne wiąże się z wcześniejszym wystąpieniem danej liczby jako konkretnej wartości w znanej sytuacji (np. 12 apostołów, 12 plemion izraelskich itd. – stąd 12 jako symbol zupełności i zorganizowania).
Kiedy indziej znaczenie danej liczby wynika z trudnych obecnie do ustalenia przesłanek kulturowych: sytuacji, których obecnie nie znamy, utartych powiedzeń, a nawet mitów i przesądów.
Symbolika liczb rozumiana jako jeden z wyrazów porządku panującego we wszechświecie miała także wpływ na kształtowanie poglądów naukowych, w szczególności w astronomii .
Pitagoras z Samos głosił, że „liczba jest istotą wszystkiego” lub „wszystko uregulowane jest podług liczby”. Pitagorejczycy postrzegali liczby nieparzyste jako pozytywne, aktywne i męskie, natomiast parzyste jako negatywne, bierne i żeńskie.
Euklides definiował liczbę jako wielość, składającą się jednostek. W związku z tym starożytni Grecy nie uważali jedynki za liczbę, lecz za matkę, podstawę i źródło wszystkich liczb. Dla pitagorejczyków jedynka symbolizowała rozum.
Dwójka, podobnie jak inne liczby parzyste, oznaczała żeńską zasadę.
W mitologii greckiej trzej bogowie (Zeus, Posejdon i Hades) podzieli się władzą nad światem (niebem, morzem i światem podziemnym). Atrybutem Posejdona był trójząb, a Hadesa – trójgłowy pies Cerber. Rywalizacja trzech bogiń (Hery, Ateny i Afrodyty) o złote jabłko doprowadziła do wojny trojańskiej. Pomniejsze bóstwa, zwłaszcza żeńskie, często występowaływ grupach po trzy: trzy Mojry (Parki), trzy Charyty (Gracje), trzy Erynie (Furie).
W mitologii greckiej występowały cztery wiatry (północny Boreasz, zachodni Zefir, wschodni Apeliotes i południowy Notos).
Piątka była dla pitagorejczyków symbolem zdrowia i człowieka jako mikrokosmosu. Jako połączenie „żeńskiej” dwójki i „męskiej” trójki oznaczała także miłość i małżeństwo.
Szóstkę nazywano liczbą doskonałą. Uważano ją za symbol hermafrodyty.
Siódemka poświęcona była bóstwom słonecznym, m.in. Heliosowi i Apollinowi. W mitologii występowało siedem Plejad; różne źródła podają od dwóch do siedmiu Hiad i od trzech do siedmiu Hesperyd. Niobe miała siedmiu synów i siedem córek, a Minotaur pożerał co roku siedmiu młodzieńców i siedem dziewcząt. Helios miał siedmiu synów. Tebański wróżbita Tejrezjasz żył przez siedem pokoleń (przez siedem lat jako kobieta). Teby miały siedem bram, obleganych przez siedmiu bohaterów (Siedmiu przeciw Tebom). Wyróżniano siedem cudów świata i siedmiu mędrców, a siedem miast rywalizowało w sporze o pochodzenie Homera. Według pitagorejczyków siódemka, jako suma czwórki (oznaczającej świat) i trójki (bóstwo), symbolizowała Wszechświat, przestrzeń i stworzenie].
Ósemka była świętą liczbą Afrodyty, Posejdona i Apollina. U pitagorejczyków oznaczała równowagę i sprawiedliwość, była symbolem słońca, wzrostu i mądrości.
W mitologii występowało dziewięć Muz. Według Hezjoda, brązowe kowadło spadałoby 9 dni i nocy z nieba na ziemię i tyle samo czasu z ziemi do Tartaru. Za złamanie przysięgi, bogom groziło wygnanie z Olimpu na dziewięć lat. Arka Deukaliona pływała w czasie potopu przez dziewięć dni. Dziewięć dni szukała Demeter swojej córki Kory, stąd misteria eleuzyńskie trwały dziewięć dni. Przez dziewięć dni i nocy Leto rodziła Artemidę i Apollina.
Dziesiątka uważana była za symbol doskonałości i pełni jako łączna liczba palców u rąk oraz suma pierwszych czterech liczb. Dla pitagorejczyków tetraktys – dziesięć kropek ułożonych w kształt trójkąta – był świętym symbolem, na który przysięgali i który uważali za korzeń i źródło wiecznej Natury Wymieniano dziesięciu mówców attyckich..
W mitologii występowało dwunastu bogów olimpijskich, a w astronomii i astrologii – dwanaście znaków Zodiaku. Herakles wykonał dla króla Eurysteusza dwanaście prac.
